Aktualizowane: 17 czerwca, 2025 Aktualizował Redakcja ZycieBezOgraniczen
Pierwsze cieplejsze dni i budząca się do życia przyroda to znak, że w stawach, jeziorach i na mokradłach rozpoczyna się jeden z najbardziej fascynujących spektakli natury – gody płazów. W tym czasie wielu miłośników przyrody zadaje sobie pytanie: kiedy dokładnie żaba składa skrzek? Odpowiedź na to pytanie jest kluczem do zrozumienia cyklu życia tych niezwykłych stworzeń i zależy od kilku kluczowych czynników.
W tym kompleksowym artykule wyjaśnimy, od czego zależy termin składania skrzeku, jak go rozpoznać i odróżnić od skrzeku ropuchy, oraz co sprawia, że dane miejsce jest idealne na żabi „żłobek”. Dowiesz się, jak przebiega rozwój od jaja do kijanki i jaką rolę odgrywa skrzek w całym ekosystemie.
W Pigułce: Najważniejsze Informacje
- Główny termin w Polsce: Większość polskich żab (np. trawna, moczarowa) składa skrzek od połowy marca do końca maja. Dokładny czas zależy od temperatury.
- Co jest sygnałem do godów? Kluczowym czynnikiem jest wzrost temperatury powietrza i wody. Gody rozpoczynają się, gdy temperatura wody w płytkich zbiornikach osiąga powyżej 8-10°C.
- Gdzie szukać skrzeku? Żaby składają skrzek w płytkich, dobrze nasłonecznionych i stojących lub wolno płynących wodach, takich jak stawy, rowy melioracyjne, rozlewiska czy brzegi jezior.
- Skrzek żaby a skrzek ropuchy: Żaby składają jaja w formie nieregularnych, galaretowatych kłębów lub pakietów. Ropuchy natomiast składają jaja w postaci długich, podwójnych sznurów owiniętych wokół podwodnych roślin.
Co decyduje o terminie składania skrzeku?
Choć można podać ogólne ramy czasowe, dokładny moment rozpoczęcia żabich godów jest co roku nieco inny. Płazy, jako zwierzęta zmiennocieplne, są całkowicie zależne od warunków atmosferycznych.
- Temperatura: To najważniejszy czynnik. Masowe migracje żab do zbiorników wodnych i rozpoczęcie godów następuje, gdy temperatura powietrza przez kilka dni utrzymuje się powyżej 5-7°C, a woda w płytkich zbiornikach nagrzewa się do 8-12°C. Dłuższa zima opóźni ten proces, a nagłe ocieplenie może go przyspieszyć.
- Długość dnia: Wydłużający się dzień jest dodatkowym sygnałem dla organizmów płazów, że zbliża się wiosna i pora na rozmnażanie.
- Opady deszczu: Wiosenne deszcze, zwłaszcza te ciepłe, stymulują żaby do aktywności i wędrówek do miejsc rozrodu.
W Polsce najwcześniej do godów przystępują żaby trawne i moczarowe, często już w połowie marca. Później dołączają do nich inne gatunki, takie jak żaby jeziorkowe, wodne czy kumaki, które mogą składać skrzek nawet w czerwcu.
Jak rozpoznać żabi skrzek i odróżnić go od skrzeku ropuchy?
Znalezienie galaretowatej masy w wodzie to ekscytujący moment, ale czy to na pewno skrzek żaby? Wygląd jaj pozwala łatwo zidentyfikować gatunek.
| Gatunek | Wygląd skrzeku |
| Żaba trawna | Duże, nieregularne, galaretowate kłęby (pakiety) unoszące się tuż pod powierzchnią wody, często w dużych skupiskach. |
| Żaba moczarowa | Podobny do skrzeku żaby trawnej, ale pakiety są mniejsze i zazwyczaj przyczepione do roślinności wodnej. |
| Ropucha szara | Długie (nawet do 5 metrów), podwójne sznury czarnych jaj owinięte wokół łodyg roślin podwodnych. |
| Kumak nizinny | Składa jaja pojedynczo lub w małych grupkach (kilka-kilkanaście sztuk) przyklejonych do roślin. |
Ekspert Radzi: Obserwator Przyrody
„Podczas wiosennych spacerów zwracaj uwagę na płytkie, nasłonecznione zatoczki i kałuże. To idealne 'inkubatory’. Skrzek żaby trawnej na początku opada na dno, ale po kilku godzinach, gdy galaretowata osłonka pęcznieje, unosi się ku powierzchni, by czerpać ciepło ze słońca. To przyspiesza rozwój zarodków. Pamiętaj, aby nigdy nie dotykać ani nie przenosić skrzeku. Płazy w Polsce są pod ochroną, a ich jaja są niezwykle wrażliwe na zmiany temperatury i uszkodzenia mechaniczne.”
Od skrzeku do kijanki – jak długo trwa rozwój?
Rozwój zarodka wewnątrz jaja jest fascynującym procesem, którego tempo również zależy od temperatury wody.
- Czas rozwoju: W optymalnych warunkach (woda o temperaturze 15-20°C) kijanki wykluwają się ze skrzeku po około 7-14 dniach. W chłodniejszej wodzie proces ten może wydłużyć się nawet do 3-4 tygodni.
- Pierwsze etapy: Po wykluciu maleńkie kijanki przyczepiają się do resztek galaretowatej osłonki jajowej lub roślin, czerpiąc z niej pierwsze pożywienie. Początkowo oddychają skrzelami zewnętrznymi.
- Dalszy rozwój: Po kilku dniach stają się aktywne, zaczynają swobodnie pływać i żerować na glonach. Cała metamorfoza – od wyklucia do przeobrażenia w małą żabkę – trwa w Polsce zazwyczaj od 2 do 3 miesięcy.
Jaką rolę pełni skrzek w ekosystemie?
Składanie ogromnej liczby jaj (jedna samica żaby trawnej może złożyć od 1000 do 4000 jaj) jest strategią przetrwania.
- Baza pokarmowa: Skrzek i kijanki stanowią niezwykle ważne źródło pożywienia dla wielu innych zwierząt: larw owadów (np. ważek), traszek, ryb, a także ptaków wodnych.
- Filtrowanie wody: Kijanki, żywiąc się glonami i martwą materią organiczną, odgrywają istotną rolę w oczyszczaniu zbiorników wodnych.
- Utrzymanie populacji: Mimo ogromnych strat (z tysięcy jaj do stadium dorosłego osobnika dożywa zaledwie kilka żab), masowe składanie skrzeku zapewnia przetrwanie gatunku i utrzymanie równowagi w ekosystemie.
Najczęściej Zadawane Pytania (FAQ)
Czy można hodować żaby ze skrzeku w domu?
Absolutnie nie. Wszystkie płazy w Polsce są pod ochroną gatunkową. Zabieranie skrzeku z jego naturalnego środowiska jest nielegalne i szkodliwe dla przyrody. Ponadto, zapewnienie w domu odpowiednich warunków do rozwoju kijanek i ich przeobrażenia jest niezwykle trudne.
Znalazłem skrzek w wysychającej kałuży. Czy mogę go przenieść?
Choć intencje są dobre, samodzielne przenoszenie skrzeku jest ryzykowne i nielegalne. Najlepiej skontaktować się z lokalną organizacją przyrodniczą, nadleśnictwem lub Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. Specjaliści ocenią sytuację i podejmą ewentualne działania ratunkowe w sposób profesjonalny.
Dlaczego samce żab moczarowych są niebieskie?
Niebieskie zabarwienie samców żaby moczarowej to zjawisko występujące tylko przez kilka dni w roku, w szczytowym okresie godowym. To ich szata godowa, która ma na celu przyciągnięcie samic i zasygnalizowanie gotowości do rozrodu.
Podsumowanie
Moment składania skrzeku przez żaby to kluczowy sygnał nadejścia prawdziwej wiosny, ściśle powiązany ze wzrostem temperatury. W Polsce ten fascynujący proces odbywa się głównie od marca do maja. Obserwacja galaretowatych kłębów jaj w płytkiej, nasłonecznionej wodzie to nie tylko wspaniała lekcja biologii, ale także przypomnienie o niezwykłej witalności i cykliczności natury. Pamiętajmy, by podziwiać ten spektakl z szacunkiem, nie ingerując w delikatne życie, które właśnie się rozpoczyna.
